Chris Leabeau – flora & fauna

Van pauwen tot ibissen, van paardenbloem tot esdoorn: in de tentoonstelling ‘Chris Lebeau I Flora en Fauna’ beleef je de planten- en dierenwereld zoals sierkunstenaar Chris Lebeau (1878-1945) deze nauwkeurig naar zijn hand zet. Met de natuur als inspiratiebron ontwerpt hij fraaie en vernieuwende patronen voor damast, batik en trijp in de stijl van de art nouveau. Om te illustreren hoe de ontwerper leert om natuurvormen te stileren en als ‘vlakornament’ weer te geven, zijn historische voorbeeldboeken gepresenteerd. De veelzijdigheid van Lebeau als ‘textielkunstenaar’ staat in de tentoonstelling in de DamastWeverij centraal.

Titel: Servet ‘Pauw’ (dessinnr. 526) met kopje, schotel en bord met pauwen (eierschaalporselein) van Samuel Schellink (1912), uitgevoerd door Plateelbakkerij Rozenburg, Den Haag. Bruikleen Proportio Divina, Arnhem. Ontwerper: Chris Lebeau, foto: Josefina Eikenaar

‘Beleef de planten- en dierenwereld van kunstenaar Chris Lebeau’

Natuur als inspiratiebron

Aan het begin van de twintigste eeuw is de natuur de belangrijkste inspiratiebron voor sier- en nijverheidskunstenaars in Nederland. Uit onvrede met de slechte kwaliteit van industrieel gemaakte producten, vindt er internationaal een vernieuwing plaats binnen het vakgebied.

Het navolgen van historische (neo)stijlen en het tekenen naar modellen en voorbeeldboeken, maakt plaats voor het ontwerpen van vlakornamenten: motieven worden teruggebracht tot een simpel lijnenspel. Internationaal ontstaat een stijl die wordt aangeduid met art nouveau of jugendstil.

Ook op teken- en nijverheidsopleidingen wordt het roer omgegooid. In 1904 gaat Chris Lebeau, in Amsterdam opgeleid, lesgeven op de Haarlemse Kunstnijverheidsschool. Hij trekt met zijn leerlingen de duinen in en bezoekt dierentuin Artis. Het ‘natuurtekenen’ wordt steeds gangbaarder op de opleidingen. De echte plant wordt bestudeerd vanuit verschillende hoeken; de gekozen bloem of bladeren worden in een passende meetkundige vorm gevat en als vlakornamenten gestileerd.

Titel: tafelkleed met rozet-ornament van vissen met platen uit: J.H. Boot, Het styleeren en toepassen van natuurvormen in vlakornament, Wed. J. Ahrend & Zoons, Amsterdam, ca. 1925. Ontwerper: Chris Lebeau. Foto: Josefina Eikenaar

Op systeem

Anders dan de zwierige art nouveau stijl die vooral bij onze zuiderburen in trek is, ontstaat in Nederland een soberder stijl. Kenmerkend is een geometrische vlakverdeling en strakke opbouw. Wiskundige ontwerpmethoden liggen er aan ten grondslag. Deze methodiek wordt ontwerpen ‘op systeem’ genoemd. Lebeau tekent doorgaans voor zijn ontwerpen eerst een raster. Daarna werkt hij hier gestileerde flora- en faunamotieven op uit. Bij zijn damasten herschikt hij voor tafellaken, servet of vingerdoekje telkens de basisvormen, aangepast aan het formaat.

Samenwerkingen

Lebeaus technieken en tekeningen vallen in de smaak bij textielbedrijven, zoals linnenfabrikant Van Dissel en de trijpfabrikanten Schellens & Marto en Léo Schellens, allen in Eindhoven gevestigd. De glanzende trijpen meubelbekleding wordt met zijn bloem- en diermotieven bedrukt.

De samenwerking met Van Dissel resulteert in bijna 60 ontwerpen voor tafeldamast, die in een periode van bijna vier decennia zijn uitgebracht. Ook is hij een meester in het batikprocédé, een techniek waarin hij een grote hoeveelheid werken heeft gemaakt.

DamastWeverij

Hier staan authentieke 19deeeuwse Jacquardgetouwen, waar vroeger het damast op werd geweven. Een film uit 1935 toont hoe dat gebeurde bij de NV Linnenfabrieken van Dissel & Zonen in Eindhoven. Zelfs Chris Lebeau is er op te zien, werkend aan één van zijn laatste ontwerpen, ‘Cyclamen’. Ook wapperen er oude en nieuwe damasten, die te drogen hangen na een grondige wasbeurt. In de DamastWasserij kun je namelijk op verantwoorde wijze je tafelgoed laten wassen en opmaken.

Uit de TextielShop

In 2016 gaf by TextielMuseum Iris Toonen en Elske van Heeswijk van Studio Prelude de opdracht het klassieke linnengoed ‘Visschen’ (nr. 561) van sierkunstenaar Chris Lebeau [1878 – 1945] te herinterpreteren en een ontwerp te maken met nieuwe kleuren en materialen. Ze verdiepten zich in de verschillende bindingen en herontdekten op die manier het art nouveau dessin. Het resultaat zijn prachtige eigentijdse producten, waarin een echo van het verleden doorklinkt. Het tafelgoed is verkrijgbaar in de TextielShop van het museum en via by.textielmuseum.nl.

Naar perskit