Het verhaal achter de viral oliebollentrui

De oliebollentrui die cabaretier Micha Wertheim droeg tijdens zijn oudejaarsconference ging die avond al snel viral. Het idee van een trui met oliebollenmotief kwam van Casper Braat (32), regisseur en art-director van Wertheims show. Emma van Herk (26), afgestudeerd aan de Gerrit-Rietveld Academie in Amsterdam en momenteel stagiaire op de breiafdeling van het TextielLab, vervaardigde de trui op haar handbreimachine. We vroegen Emma naar het verhaal achter de trui.

Still uit Micha Wertheims oudejaarsconference

Hoe is de oliebollentrui tot stand gekomen?

"Casper benaderde mij rond eind oktober/begin november en vertelde dat hij de art direction en TV-regie deed van de oudejaarsconference van Micha Wertheim. Hij had het idee om een trui met oliebollenmotief te breien en hij heeft mij gevraagd om dat te doen. Zo is de samenwerking gestart. Hij had al een tekening gemaakt van een oliebol omgezet in pixels, want dat is hoe je een afbeelding kan vertalen naar een breisel. De pixels zijn je uitgangspunt voor de stekenverhouding. Toen heb ik heel veel samples gemaakt om de oliebollen en de stekengrootte goed te krijgen. Aan de hand van de samples hebben we gekeken naar hoeveel oliebollen we op de trui wilden en konden maken. Het idee was in eerste instantie om er veel meer kleine op te maken, maar dat ging niet in verband met de dikte van de garen. Dus het ontwerp gecombineerd met wat er technisch mogelijk was heeft geleid tot dit eindresultaat."

Een sample van het oliebollenpatroon

En vervolgens heb jij thuis de trui gebreid?

"Ja, op mijn handbreimachine. Dat zijn machines die in de jaren 50 voor het eerst op de markt kwamen. Het is lastig uit te leggen maar het werkt met een slede en een naaldenbed en je draait alles met de hand aan. Ik heb gewerkt met de intarsia techniek en dat kostte veel tijd. Met intarsia kun je kleurvlakken maken zonder de verschillende kleuren garen over de hele breedte van de slede mee te nemen, maar daardoor moet je steeds alles met de hand over de naalden heen leggen. Ik kende de techniek al wel, maar het was de eerste keer dat ik er echt mee ging werken. Ik heb intarsia nog gecombineerd met andere technieken, dus het was een uitdaging om de spanning steeds correct te houden. Daarnaast heb ik de krenten er met de hand in moeten borduren, omdat ze eigenlijk maar bestaan uit één steek. Pas als je het echt gaat uitvoeren kom je erachter hoe arbeidsintensief het is. Uiteindelijk ben ik zes weken full-time bezig geweest, dat had ik vooraf niet verwacht. Maar dat was ook wel leerzaam. Ook omdat het voor mij de eerste keer was om te werken voor een opdrachtgever. En dat nét na mijn afstuderen."

De trui in de maak op de handbreimachine

Want wat is jouw achtergrond?

"Ik ben net afgestudeerd van de Rietveld academie, richting TXT (textiel en tekst)."

Heb je daar ook veel gefocust op breien?

"Voor een groot deel wel, maar ik heb ook veel werk gemaakt met andere technieken en verschillende materialen. Voor mijn afstudeerwerk ben ik bijvoorbeeld bezig geweest met het verwerken van Nederlandse wol van de rest-industrie en ook met het gebruik van brandnetels als vezel en verf voor textiel. Omdat ik me nu heel erg verdiep in de technische kant van het breien, vragen mensen wel eens waarom ik niet voor een meer technische opleiding heb gekozen. Maar dan had ik juist het conceptuele denken gemist; de filosofie en theorie die achter een werk kunnen zitten. Dat heeft mij ook heel veel gebracht, om technieken anders te benaderen en op onconventionele manieren te werken met materialen."

Emma van Herk op de breiafdeling van het TextielLab. Foto: Josefina Eikenaar

En nu hier in het TextielLab! Wat hoop je hier te leren of te bereiken tijdens je stage?

"Ik ben hier echt voor het leren werken met industriële breimachines en het programmeren ervan. Dat kun je op maar heel weinig plekken leren, dus dat is heel uniek aan het TextielMuseum. Hier worden op technisch gebied veel interessantere projecten gebreid dan bij bijvoorbeeld een modebedrijf waar ze vaak relatief simpele stukken breien. Hier worden technieken écht gepusht, dus daar leer je heel veel van. Mijn ambitie is dan ook wel om de brei-programeer en brei-ontwerpkant uit te gaan. Ik vind breien gewoon heel interessant en je kan er altijd in door blijven leren, dus ik wil daar helemaal in opgezogen worden. Zo’n baan als de productontwikkelaars hier hebben is wel echt de dream job, omdat je constant bezig bent met nieuwe vragen, nieuwe technieken en nieuwe ideeën. Dat is gewoon mega interessant."

Waar komt jouw fascinatie voor breien vandaan?

"Tja, dat is een goede vraag. Ik vind het in ieder geval gewoon heel leuk om te doen. Op jonge leeftijd, op de basisschool al heb ik het geleerd. We kregen een lesje breien, maar ze hadden daar denk ik weinig budget voor, want in plaats van breinaalden kregen we twee houten stokjes waar met een puntenslijper een punt aan gemaakt was. Dat was echt verschrikkelijk, want de draad bleef steeds vast hangen en je kreeg er splinters van. Dus toen heb ik mijn moeder gevraagd om breinaalden en die kreeg ik van d’r. Daar heb ik gelijk een sjaal van 2,5 meter mee gebreid, want ik wilde maar niet stoppen. Een buurtoma en m’n tante hebben me verder de basics van het breien geleerd en vervolgens heb ik mezelf steeds meer aangeleerd. Ik heb ook twee jaar lang in een wolwinkel in Amsterdam gewerkt, Stephen & Penelope, en daar heb ik heel veel geleerd met name over handbreien en over wol. Daar heb ik een groot deel van mijn kennis opgedaan, en ook tijdens mijn studie."

Micha Wertheim komt de trui passen bij Emma thuis

Hoe heb jij de afgelopen twee weken, sinds de conference, ervaren?

"Ja heel leuk! Ik had er niet echt over nagedacht, want ik was druk met de trui maken, toen met starten hier (TextielLab) en ook nog met verhuizen. Dus ik was al zo bezig met de stage, dat ik er niet echt meer bij had stilgestaan dat de trui ook nog op nationale TV kwam. Ik zat die avond de oudejaarsconference te kijken en vriendinnen zeiden opeens ‘er wordt getweet over de trui!’. En toen ging het opeens heel snel. Het ging erover in kranten en op social media, mensen begonnen me te volgen en ik kreeg mails via m’n website met complimenten en de vraag of de trui ook wordt verkocht. Ook Micha en Casper kregen er veel vragen over."

Want het antwoord op die veel gestelde vraag is…

"Nee. Helaas. Het zou echt een andere trui worden als we ‘m op grote schaal zouden produceren, juist door de technieken die ik eerder noemde. Je zou de trui dan namelijk op een andere manier moeten maken, waardoor ‘ie er anders uit komt te zien. Het mooie aan de trui is dus juist ook het ambacht dat erin zit. Het is jammer om nee te moeten zeggen tegen al die mensen, maar er zit gewoon echt heel veel werk in één trui."

Still uit Micha Wertheims oudejaarsconference

De komende maanden kun je Emma nog in actie zien in ons TextielLab en we zijn natuurlijk heel benieuwd wat ze allemaal nog gaat breien en bereiken in de toekomst. De oliebollentrui is vanaf deze week gratis te zien in de entree van ons museum t/m 18 februari 2024!