Inside Outside ontwerpt energieopwekkend gordijn in TextielLab

Inside Outside, opgericht door ontwerper Petra Blaisse, is in opdracht van het TextielMuseum bezig met de ontwikkeling van een energieopwekkend gordijn. Hieraan wordt gedurende de tentoonstelling Building with Textiles in het TextielLab gewerkt. Projectmedewerker Peter Niessen, betrokken bij Inside Outside sinds 2001, vertelt over het grootse project.

Het eerste idee voor het ontwerp van een energieopwekkend gordijn stamt af van een competitie van Architecture for Humanity uit 2002, waar Inside Outside aan deelnam. In deze competitie moesten hulpvoorzieningen bedacht worden voor de aidsproblematiek die met name in Afrika speelt. Niessen: “In Afrika is veel zonlicht, maar te weinig elektriciteit en ziekenhuizen. We wilden een groot soort doek met zonnecellen maken waarmee je elektriciteit kunt genereren. Bijvoorbeeld voor mobiele noodhospitaaltjes of verkoeling van medicijnen.” Na de deelname bleef het idee in Petra Baisses hoofd zitten en nu gaat de ontwerpstudio in het TextielLab verder met de ontwikkeling van het energieopwekkende gordijn. Een leerzaam onderzoeksproces met veel uitdagingen voor beide partijen.

Voor de collectieopdracht van het TextielMuseum wil de studio van Petra Blaisse een flexibel scherm maken dat de zon tegenhoudt, en daarbij ook nog eens een keer energie genereert. “We zitten nog volop in onderzoeksfase. We hebben veel ervaring met zon-reflecterende doeken, maar om de zon te gebruiken en daarmee energie op te wekken, dat hebben we nog niet eerder gedaan. Althans niet in gordijnen”, vertelt Niessen. Aan de collectieopdracht zit dan ook een uitgebreid onderzoekstraject verbonden waarin de focus ligt op de ontwikkeling van een prototype. Het onderzoek richt zich volgens Niessen vooral op de solartechniek: het gebruik van zonnecellen en geleidende (conductieve) garens. Hierbij is nog een andere partij betrokken: Solar Fiber. Zij leveren kennis en advies over de techniek. Bijvoorbeeld over conductieve garens en hoe je deze kunt integreren. Als testcase heeft studio Inside Outside de nationale bibliotheek van Qatar in Education City, ontworpen door OMA, als uitgangspunt genomen. De studio ontwerpt al een aantal doeken en het landschap rondom dit gebouw. Het ontwerp voor de collectie van het TextielMuseum wordt op de metingen en bevindingen van die situatie gebaseerd. De ontwikkeldagen zijn voornamelijk gericht op de techniek van het breien.

Onderzoek solartechniek

Nu Inside Outside bezig is met het ontwerp, komen er veel vragen naar boven waar een antwoord op moet worden geformuleerd. “Waar laat je de energie die je opwekt? Hoe integreer je alle conductieve garens, de garens die de zonnecellen opnemen, in je doek? En dan de zonnecellen zelf, hoe kwetsbaar is het geheel? Waar ga je de zonnecellen plaatsen? Buiten is efficiënter maar de garens die we gebruiken, zijn eigenlijk bedoeld voor binnengebruik”, vertelt Niessen over het proces.

De garens die gebruikt worden zijn zogenaamde monofilamenten. “Die moeten gecoat worden voor buitengebruik. Het moet weer en wind kunnen weerstaan en stevig zijn. Het kan niet kleddernat worden en daardoor drie keer zo zwaar, want dan houdt de rails waar het gordijn aan hangt het niet. Vuil mag niet aan het doek blijven hangen, anders moet het gordijn iedere week gewassen worden en dat kan niet met al die garens en zonnecellen. Er zijn dus best nog wel wat technische uitdagingen. Ik denk dat wij heel blij zijn als we een goed functionerend prototype krijgen. Dat is het eerste doel.”Niessen ziet de toepassing van een energieopwekkend doek uiteindelijk voor zich in grote transparante gebouwen in warme klimaten.

Uitdagingen in breitechniek

De keuze voor de discipline breien is erg bijzonder voor gordijnen. Voor Inside Outside is breien een nieuw medium en volgens Peter Niessen zitten er een hoop uitdagingen aan vast. “Mijn grootste angst was het feit dat een breisel altijd heel rekbaar is. Dat wil je natuurlijk niet voor een gordijn. Ik moet zeggen dat we daar redelijk mee uit de voeten weten te komen. De rekbaarheid wordt tot een minimum beperkt.”

Naast de rekbaarheid is ook het programmeren van het breisel gecompliceerder en tijdrovender dan het projectteam van studio Inside Outside dacht. “We kunnen niet zoveel tests doen op een dag. Bovendien ben je afhankelijk van het soort garens waarmee je werkt. Nu werken wij met monofilamenten, maar daarmee is het vrij lastig om te breien. Het is een beetje springerig. Dat zie je terug in de tests omdat de draad niet altijd goed pakt. Soms is het frustrerend dat we zo weinig op een dag kunnen produceren. Daardoor kun je telkens maar hele kleine stapjes nemen. Het vergt veel geduld en expertise. Samen met Sarena Huizinga, productontwikkelaar breien in het TextielLab, die alles begeleidt en programmeert, komen we steeds dichterbij het resultaat. Conceptueel en technisch klopt het verhaal, maar in de praktijk blijkt het lastig te zijn door de breitechniek die het proces erg ingewikkeld en traag maakt.”

Innovatief textiel in architectuur

Volgens Niessen gaat innovatie in textiel een steeds grotere rol spelen. “Ik denk dat steeds meer mensen de mogelijkheden gaan zien. Niet in de laatste plaats ook de architecten zelf. Iedereen wordt bewust of onbewust aangetrokken door textiel omdat het van kleins af aan al in je systeem zit. Als baby’tje heb je al je dekentje en vroeger maakte je met een paar lappen en een tafel een hut.” Het mooie aan textiel in architectuur vindt hij dat het relatief licht, eenvoudig en flexibel is. “Plus het kan heel tijdelijk zijn. Je kan met een paar hele simpele ingrepen, dus bijvoorbeeld een gordijnrail en een lap stof, de architectuur veranderen. Je kunt zon en licht buiten houden, geluid absorberen of terug laten ketsen en de kleur en de atmosfeer in de ruimte beïnvloeden.

Het resultaat van de collectieopdracht wordt eind januari gepresenteerd in het TextielMuseum tijdens een Expert Meeting die aansluit op het thema van de tentoonstelling Building with Textiles.

Met project Re-Set laat Inside Outside in de tentoonstelling Building with Textiles zien hoe er door een innovatieve textiele toepassing in architectuur omgegaan kan worden met leegstand in gebouwen. De expositie is te zien van 27 september 2014 tot en met 25 januari 2015.

Petra Blaisse

Ontwerper Petra Blaisse richt in 1991 studio Inside Outside voor textiel-, interieur- en landschapsontwerp op. Met haar interieurprojecten voor privéhuizen, culturele en commerciële instellingen heeft zij een internationale reputatie opgebouwd. Inside Outside is gespecialiseerd in de bijzondere combinatie van zowel interieur- als exterieurontwerp, de architectuur en het landschap met elkaar verwevend. Het bureau is bekend door de ontwikkeling van monumentale doeken, die uniek zijn vanwege hun bijzondere vormgeving, afmetingen en doordat ze aan complexe technische eisen voldoen.

Re-Set

In de expositie Building with Textiles worden materiaalsamples, maquettes en een film getoond van de installatie Re-Set (zie afbeelding). De film toont het gigantisch bewegend gordijn dat zich langzaam langs een rails verplaatst door het Biënnale paviljoen. “Ik weet hoe een gordijn op zulke grote schalen er uit ziet. Toch was ik overdonderd door het effect. Het is heel bizar om in een witte ruimte te staan waar niets anders is en dan een gordijn op je af te zien komen en dan langs je heen te zien gaan”, vertelt Niessen enthousiast.

In de Stalenkamer in de bibliotheek zijn tijdens de openingstijden van de bibliotheek proeven te zien van het energieopwekkend gordijn (t/m 25 januari 2015)