In gesprek over de Flag Halyard Chair met Richard Rooze

Eén van de topstukken in de tentoonstelling ‘Simply Scandinavian | Nordic Design 1945-2018’ in het TextielMuseum in Tilburg is de Flag Halyard / GE225, ontworpen door de Deen Hans J. Wegner in 1950. Conservator Suzan Rüsseler spreekt met de eigenaar van de stoel, ontwerper Richard Rooze (Amsterdam). Hij vertelt het verhaal achter de zeldzame, felbegeerde vroege versie van de stoel met metalen frame en gespannen vlaggenkoord.

SR: Richard, jij bent zelf ontwerper en trotse eigenaar van een heel vroeg exemplaar van de Flag Halyard stoel van Wegner. Kun je iets vertellen over de betekenis van deze stoel in het oeuvre van Wegner?

RR: De Flag Halyard stoel heeft een voorgeschiedenis. Wegner heeft eind jaren ’40 de mogelijkheden van gebogen hout onderzocht. Hij experimenteert vervolgens met nieuwe materialen zoals gebogen multiplex in de ‘shell chair’, die uit in een mal gevormde en geperste platen multiplex bestaat. Die Denen waren als eerste fabrikanten in staat om multiplexplaten te buigen en in mallen te persen – en om de meubels betaalbaar te houden moest je behoorlijke productie draaien. Wegner houdt het eerste prototype van zijn ‘shell chair’ zelf en zoekt naar betaalbare alternatieven om een comfortabele stoel te maken. Want dat is wat hem in essentie interesseert: zitcomfort creëren met minimale middelen. Een familie-uitje naar zee brengt hem op het idee voor de Flag Halyard. Hij graaft een kuil in het zand met een ideale licht schuine positie waarin hij ook contact kan houden met zijn omgeving. Die natuurlijke kuip vertaalt hij in een stoel met een stalen frame waarvan zitting, rugleuning en de armleggers gevormd worden door daarom heen gespannen vlaggenkoord. Het eerste frame is geheel wit gelakt, maar al snel kiest hij voor een groen gelakt onderstel en verchroomd bovendeel. De groene kleur van het onderstel accentueert het verschil tussen drager en zwevend bovengedeelte. Mijn exemplaar van Wegners stoel is afkomstig uit die vroege periode.

Hans J. Wegner (1914-2007) is een meester van het Deense meubelontwerp uit de jaren ’50. Voor zijn werk laat hij zich inspireren door Deense ambachtstradities en zijn natuurlijke omgeving. Zijn interesse in experiment en innovatie tekent hem. Ongeveer 500 van Wegners ontwerpen zijn in productie gegaan bij Deense meubelmakers als Getama, Johannes Hansen, Carl Hansen & Søn en Fritz Hansen. Zijn meubels uit de jaren ‘50 zijn begeerde verzamelaarsobjecten en enkele worden tot de dag van vandaag geproduceerd.

SR: Kenmerkend voor de meubels van Wegner is de technische precisie en detaillering. Wat onderscheidt die vroege versie van de huidige die door het bedrijf PP Møbler wordt geproduceerd?

RR: Wegner is in heel zijn oeuvre bezig geweest met het ontwerpen van de ultieme stoel. Hij ziet niets in het traditionele gebruik van de springveer voor het creëren van zitcomfort. In de Flag Halyard stoel zijn de vier functionele elementen van zitting, rugleuning, hoofdsteun en armleggers integraal verbonden in een wisselspel van metalen frame en de bespanning van vlaggenkoord. Hij had al ervaring met het gebruik van vlaggenkoord door het ontwerp van de Circle Chair uit 1949. De Flag Halyard schaaft continu bij. Ik noemde net al de eerste witte, dan groene kleur van het onderstel. Ook zie je in de originele versies aan het uiteinde van de stoelpoten een metalen cirkel met daaronder een trapezevormige houten schijf. Door die vorm en de houten bescherming laat de stoel geen putten in de vloer achter. Later keert Wegner terug naar een witgelakte versie, en vervangt hij de houten schijf onder de poten door kunststof. Hoewel Wegner naar een goedkoper manier van productie dan de shell chair zoekt, wordt ook de Flag Halyard een dure stoel omdat er handmatig bijna 250 meter koord moet worden gespannen.

SR: Je vertelde dat de Flag Halyard stoel een familiestuk is.

RR: Ja, als kind kwam ik veel bij de broer van mijn moeder en zijn vrouw over de vloer. Ze reden in een Citroen DS, en kochten veel bij De Bijenkorf, die een heel vooruitstrevende meubelafdeling had. Bij hen thuis zat ik in die fantastische stoel die voor mij als kind van 8 enorm groot leek. Het fascineerde me hoe je met alleen met een touwtje en metalen frame een zo makkelijk zittende stoel kan maken. Mijn oom en tante waren nog niet lang getrouwd toen ze de stoel kochten. In mijn verbeelding was die voor hen een love-chair. Een jaar of 5 geleden vroeg ik aan mijn tante waar die stoel gebleven was. Hij stond opgeslagen op een zolder en was in slechte staat. Ik heb hem schoon laten maken en helemaal gerestaureerd. In het metaal van de armlegger vond ik een met de hand ingeslagen 10 – ik ga ervan uit dat alle exemplaren genummerd waren. Het waren de late jaren 50, er was weinig geld, dus ik neem aan dat er geen grote aantallen van verkocht zijn in Nederland.

SR: Het Deens design uit de jaren ’50 wordt voor indrukwekkende prijzen gehandeld en is zeer populair?

RR: Ja, dat is waar. Ik was al bezig met verkoop van de stoel via een veilinghuis. Voor de tentoonstelling heb ik dat even stopgezet. De Flag Halyard stoel uit deze vroege periode van productie werd in de VS voor 27 000 dollar verkocht, dat is een enorme prijs. Dat dit soort meubels nu zo gewild zijn is wellicht een indicatie voor het verlangen naar een andere tijd, met minder stress en meer quality time. Ook waren mensen na de oorlog klein behuisd – en ook in Nederland biedt men vandaag de dag al appartementen aan van 48 m2. Hoe fijn is het dan om praktisch meubilair te hebben zoals bijvoorbeeld de Folding Chair van Wegner die je opgevouwen aan de muur kunt hangen.

SR: Het hoogtepunt van Wegners ontwerpen ligt in de jaren ’50.

RR: Ja, als je naar zijn oeuvre kijkt, is dat een heel productieve periode, maar hij blijft bezig als ontwerper tot op hoge leeftijd. Ik moet denken aan het Japanse eiland Okinawa waar mensen heel oud worden. Dat gegeven houdt verband met het Japanse idee van Ikigai: het idee dat ieder mens een reden van bestaan heeft en dat je werk niet stopt niet bij een pensionsleeftijd. Je gaat door. Wegner is ook doorgegaan. En het allerbelangrijkste voor hem blijft het creëren van zitcomfort. Hij verlaat die gedachte niet, al verandert de vorm.

De tentoonstelling ‘Simply Scandinavian | Nordic Design 1945-2018’ is tot en met 11 november te zien in het TextielMuseum in Tilburg en presenteert meubels, textiel en interieurproducten uit Zweden, Denemarken en Finland van 1945 tot heden. Aan de hand van vijf thema’s geeft de expositie antwoord op de vraag wat Scandinavisch design van de afgelopen 70 jaar zo waardevol maakt.