Een kijkje achter de schermen: het verwerken van een schenking

Eva de Bruijne

Het TextielMuseum ontvangt vrij regelmatig schenkingen. Deze kunnen een waardevolle aanvulling vormen op de reeds bestaande collectie. Maar wat komt er nu allemaal kijken bij het verwerken van een schenking? De afgelopen periode heb ik mij, als onderdeel van mijn vrijwillige werkervaringsplek, beziggehouden met het onderzoeken en registreren van een schenking.

In 2016 ontving het TextielMuseum een genereuze schenking van zo’n 140 objecten, bestaande uit damast, stalenboeken en enkele ontwerptekeningen afkomstig uit het nalatenschap van de in datzelfde jaar overleden G. Burgers – een van de laatste directeuren van de Damast- en Linnenweverij W.J. Van Hoogerwou & Zonen (1852-1970) te Boxtel. Het TextielMuseum beschikt al over aan aanzienlijke collectie van deze weverij die zich toelegde op het aanbieden van ambachtelijk, handgeweven damast. Hieronder vallen patroonkaarten en -tekeningen, prachtige damasten, maar ook oorspronkelijke jacquard-handweefgetouwen die in de DamastWeverij in het museum te bezichtigen zijn. De schenking vormt dan ook een welkome aanvulling op deze belangrijke collectie.

In oktober 2017 heb ik de taak van het registreren van deze schenking op mij genomen. Ik ben begonnen met het uitpluizen van twee grote dozen vol met damasten tafellakens en servetten, variërend van servetten voor kerkgemeenschappen of restaurants, tot damast voor het koningshuis of de Sjah van Perzië. De meeste stukken zijn nog ongebruikt en gaaf. Heel bijzonder om te mogen hanteren. Mijn kennis van damast was vrij beperkt, dus dit karwei begon als een interessante zoektocht waarin ik veel heb geleerd en mezelf na afloop bijna ‘damast expert-in-wording’ zou kunnen noemen.

Mijn werkplaats: de bibliotheek van het TextielMuseum. Naast mij staan twee dozen uit de schenking, de linker met stalenboeken en de rechter met damasten. Hier ben ik een damasten servet van ontwerper L.A. Kortenhorst aan het opmeten. Links van mij een stapel damast waarvan de inschrijving rond is. Op de A4’tjes tussen de damasten staat de volledige objectbeschrijving en het bijbehorende objectnummer.

Ik ben het hele proces begonnen met het creëren van overzicht: wat is er allemaal geschonken en wat is er al aanwezig in de collectie? Als eerste heb ik de damasten uit de schenking naast elkaar gelegd en vergeleken. De dubbelen heb ik vervolgens bij elkaar gelegd; deze kunnen samen onder één objectnummer ingeschreven worden in adlib (software programma voor o.a. museumcollecties). Hierna ben ik de damasten gaan vergelijken met foto’s van objecten uit de eigen collectie. Uiteindelijk bleek dat een aantal van de objecten al aanwezig is in de collectie. Dubbelen kunnen echter gunstig zijn omdat er bijvoorbeeld sneller een exemplaar in bruikleen gegeven kan worden.

Na dit ordenen komt het stuk voor stuk analyseren van de damasten en het verzamelen van zo veel mogelijk gegevens, beginnend bij de titel, het dessinnummer, het jaar van vervaardiging en de ontwerper. Hierbij is een goed oog voor detail een zeer handige eigenschap. Soms komt het voor dat er bijvoorbeeld een tekst of jaartal nauwelijks zichtbaar is ingeweven in het damast, wat duidelijkheid geeft over het exemplaar. Omdat veel dessins van firma Van Hoogerwou & Zonen bekend zijn, is het verzamelen van titels, dessinnummers en datering in de meeste gevallen vrij gemakkelijk, maar er zijn ook enkele uitzonderingen. Er zitten in de schenking namelijk ook een aantal damasten die zijn gemaakt voor particulieren of verenigingen. Op deze damasten staat bijvoorbeeld een onbekend wapenschild. Het herleiden van deze exemplaren is een waar speurwerk.

 

Al mijn bevindingen noteer ik vervolgens in het registratieoverzicht: onder welke collectie het object valt, een beschrijving van het object (uiterlijke beschrijving, waar het vandaan komt en eventuele anekdotes/achtergrondinformatie), datering, vervaardiger, ontwerper. Bijzonder is dat bij een aantal damasten een handgeschreven notitie of etiket gevoegd is, uit de tijd van vervaardiging. Dit kan een nuttige en waardevolle aanvulling vormen op de reeds bestaande kennis van een bepaald dessin, wat ook zeker belangrijk is om te noteren in de beschrijving. De losse aantekeningen worden vervolgens bewaard als papieren documentatie.

 

Links twee servetten met hetzelfde dessin (1611 'Distel') in een andere kleurstelling. Rechts een deels handgeschreven notitie in een stalenboek met de kosten voor servetten, tafellakens en vingerdoekjes.

 

Na deze zoektocht is het ook belangrijk de fysieke informatie te noteren zoals de gebruikte materialen en technieken, de afmetingen en de conditie: zijn er gaten, vlekken, verkleuringen of sporen van insectenvraat? Een aantal damasten uit de schenking vertoont bijvoorbeeld roestvlekjes, maar ik ben ook waterschade en mottenvraat tegengekomen. In meerdere gevallen bleek de conditie van de damasten uit de schenking waarvan er al een exemplaar in de collectie zit, echter ook beter dan het exemplaar uit de collectie; een waardevolle aanvulling dus. Duidelijkheid over de conditie is belangrijk om vast te stellen of het object in de toekomst eventueel tentoongesteld kan worden, of dat deze te kwetsbaar of vuil is. Wanneer alle gegevens zijn verzameld en genoteerd, worden de objectnummers gedrukt op een stukje stof en op de damasten genaaid (in het geval van de stalenboeken geschreven met potlood) om het registratieproces af te ronden.  

Ondanks dat er meerdere dubbele exemplaren in de schenking zitten en hiervan soms ook al een exemplaar in de collectie aanwezig is, zijn uit de schenking ook zeker een aantal waardevolle nieuwe stukken tevoorschijn gekomen die een mooie aanvulling vormen op de collectie. Zo zitten er enkele onbekende damasten servetten tussen maar ook servetten en kleurproeven waarvan tot nu toe enkel nog de patroontekening in de collectie aanwezig was. Zulke aanvullingen maken het mogelijk om het productieproces van zo’n damast in zijn totaliteit te tonen, van patroontekening tot kleurproef tot de uiteindelijke damasten uitvoering.

Na dit hele registratieproces doorlopen te hebben, worden tot slot alle objecten uit de schenking gefotografeerd en zorgvuldig opgeslagen in één van de depots van het TextielMuseum. Zo kan er in de toekomst ook nog genoten worden van deze waardevolle nalatenschap.