Verfreceptenboeken: kleur geven aan de geschiedenis
29 Maart 2021
Museum- en bibliotheekcollecties zitten vol met bijzondere verhalen. Musea vertellen die verhalen via tentoonstellingen. De verhalen van bibliotheekcollecties zijn echter meestal alleen bekend bij de individuele bezoekers. Daarom start de bibliotheek van het TextielMuseum het project Verfreceptenboeken. Jantiene van Elk (Hoofd Museumbibliotheek) vertelt jou meer over deze intrigerende verfrecepten en brengt de verhalen van de bibliotheek naar buiten!
De bibliotheek van het TextielMuseum bewaart een verzameling aan manuscripten met verfrecepten. Het zijn originele handgeschreven recepten die in de textielindustrie zijn gebruikt. Het grootste deel hiervan komt uit Tilburg uit de negentiende eeuw, maar sommige documenten dateren zelfs uit 1700.
Foto: De heer J. van Meurs. Tilburg, 1836.
In februari 2021 heeft het Regionaal Archief Tilburg deze collectie gedigitaliseerd. Het archief heeft een aantal transcribenten ‘uitgeleend’ aan dit project. Deze vrijwilligers zetten moeilijk te ontcijferen handschriften om naar leesbare tekst. De recepten zitten vol met verassingen: we ontdekken prachtige namen voor kleuren en vele naam varianten voor de kleur- en hulpstoffen.
De boeken laten zien hoe Tilburg verbonden was met de wereld. Kleurstoffen kwamen namelijk van over de hele wereld - vaak uit Europese koloniën. Neem cochenille uit Mexico, korstmossen van de Canarische eilanden, verschillende verfhouten uit Latijns-Amerika en indigo uit - onder andere – het zuiden van de Verenigde Staten van Amerika, Indonesië en Suriname.
Foto 1 links: Rubia tinctorum, Common Madder, Botanical Garden KIT, Karlsruhe, Germany. H. Zell, 7 June 2009. Foto 2 midden: Dactylopius coccus, H. Zell, 6 Oktober 2011 Foto 3 rechts: Orseille (Rocella tinctoria), Jandia, Fuerteventura, Kanarische eilanden, Spanje, Norbert Nagel, 21 Juli 2011
Citizen Science
De verzameling verfreceptenboeken nodigt uit om de geschiedenis van Tilburg aan te vullen met nieuwe, meerstemmige verhalen. De manuscripten met verfrecepten waren van behoorlijk belang voor de textielindustrie, maar er valt nog zo veel meer te onderzoeken!
Foto: Ververij laboratorium van De Regenboog in Tilburg, met 4 laboranten aan het werk. Sjef van Delft, 1953
De museumbibliotheek gaat met een groep onderzoekende en nieuwsgierige mensen de context van de verfboeken onderzoeken in een Citizen science Project. Burgerwetenschap (citizen science) is wetenschappelijk onderzoek dat vrijwilligers samen met of onder begeleiding van wetenschappers uitvoeren. In een eerste bijeenkomst verkennen mogelijke deelnemers met elkaar welke vragen zij interessant vinden. Samen bepalen de deelnemers en de museumbibliotheek de richting van het project.
Het project is onderdeel van de publieksactiviteiten voor de tentoonstelling in het TextielMuseum in 2022 waarin kleurstoffen centraal staan. Een deel van de resultaten kan worden opgenomen in de tentoonstelling en/of publicaties die worden gemaakt. Verder wordt het onderzoek verspreid via bijvoorbeeld de website, digitale kaarten, discussiemiddagen, een blog, lezingen, Wikipediapagina’s, bestaande websites als Erfgoed Tilburg, Geheugen van Tilburg en tijdschriften. Jullie onderzoek blijft dus zeker niet ongezien!
Ben jij nieuwsgierig naar de geschiedenis rond deze verfrecepten? Meld je dan aan voor het Citizen Science Project en maak deel uit van dit wetenswaardige onderzoek. Aanmelden of overige vragen kun je per mail stellen via [email protected].
Historisch Café
Op 25 maart 2021 hield Jantiene van Elk een lezing over de verschillende verfrecepten. Lees meer over deze lezing.
Manuscripten
Nu al nieuwsgierig naar de manuscripten? Bekijk dan de volgende documenten:
Het verfboek van De heer J. van Meurs - Tilburg, 1836
