Everything is made of fiber
5 Maart 2025
Onderdeel van groots eerbetoon aan Magdalena Abakanowicz
18 april – 24 augustus 2025
TextielMuseum, Tilburg
In het TextielMuseum in Tilburg is vanaf 18 april Magdalena Abakanowicz – Everything is made of fiber te zien. Deze tentoonstelling is een onderdeel van het grootse eerbetoon aan deze Poolse kunstenares dat het museum samen met Het Noordbrabants Museum en het provinciehuis Noord-Brabant organiseert. Onder de noemer Groots, groter, grootst geven de drie instellingen een zo breed mogelijk beeld van het bijzondere leven en werk van de pionier van de installatiekunst. Magdalena Abakanowicz (1930 – 2017) zorgde ervoor dat textiel niet langer als toegepaste kunstvorm, maar als autonome kunst werd gezien. Maar ze sneed ook universele, actuele thema’s aan en maakte indrukwekkende installaties waarmee ze haar tijd ver vooruit was. Ze inspireert kunstenaars tot op de dag van vandaag, waaronder in het TextielLab, de professionele werkplaats in het TextielMuseum.
Dit persbericht zoomt in op de tentoonstelling van het TextielMuseum, waar de focus ligt op de betekenis van haar werk voor de ontwikkeling van textiel als toegepaste kunstvorm naar autonome kunst, en op het maakproces. In Het Noordbrabants Museum staan de universele, actuele thema’s centraal en gaat Abakanowicz’ werk een dialoog aan met dat van andere kunstenaars.
Magdalena Abakanowicz maakte in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw furore, maar raakte daarna bij het grote publiek in de vergetelheid. “Daar willen we verandering in brengen in deze tijd waarin textiel wordt herontdekt als uniek artistiek medium”, vertelt Nathanja van Dijk, Hoofd Museumzaken van het TextielMuseum. “Bovendien werpt het werk, het denken en de thematiek van Abakanowicz nieuw licht op urgente maatschappelijke vragen. Wij kunnen ook vandaag de dag iets van haar leren. Omdat haar werk zo omvangrijk en invloedrijk is, hebben drie instellingen de krachten gebundeld en nodigen we gezamenlijk bezoekers uit het complete verhaal te ontdekken. Dat haar grootste en meest indrukwekkende kunstwerk speciaal is gecreëerd voor het Brabantse provinciehuis is heel bijzonder. Dit werk vormt een fantastische schakel tussen de tentoonstellingen in ons museum en in Het Noordbrabants Museum.”
‘I see fiber as the basic element constructing the organic world on our planet, as the greatest mystery of our environment. It is from fiber that all living organisms are built. The tissues of plants, leaves and ourselves. Our nerves, our genetic code, the canals of our veins, our muscles. We are all fibrous structures.’ – Magdalena Abakanowicz
Revolutionair
De meeste faam verwierf Abakanowicz vanaf 1967 toen zij enorme textiele sculpturen begon te maken. Niet alleen imponerend vanwege het formaat, maar ook door hun intimiteit en materialiteit. En zelfs zo vernieuwend dat er geen beschrijving voor was. Ze zijn daarom vernoemd naar de maker; Abakans. De kunstenaar laat het traditionele wandkleed ver achter zich en weet als een beeldhouwer sculpturele vormen te creëren. Dit is revolutionair en roept in die tijd in de kunstwereld de vraag op of dit nog wel toegepaste kunst is. Nu bestaat daar geen enkele twijfel meer over en wordt de autonome kwaliteit van de sculpturen erkend.
In de eerste ruimte van de tentoonstelling – georganiseerd in samenwerking met The Marta Magdalena Abakanowicz-Kosmowska and Jan Kosmowski Foundation in Warschau - worden bezoekers direct omringd door een installatie van Abakans. Ze zijn gemaakt van natuurlijke materialen als sisal, paardenhaar en ongesponnen wol, en hangen zwaar neer van het plafond of liggen op de grond. De Abakans doen denken aan een huid, aan menselijk weefsel en organen als de longen, het hart of geslachtsdelen. Het lijken wezens die de ruimte definiëren en die bescherming en troost lijken te bieden. Je zou je erin willen verschuilen. De natuur is belangrijk voor Abakanowicz. Haar geboortegrond in Polen was een belangrijke en voortdurende bron van inspiratie en troost. Mede daarom werkt zij heel bewust met pure, natuurlijke materialen.
Red Abakan III, Magdalena Abakanowicz, 1970-1971. Foto: Arnaud Conne
Figuratieve beelden
In het begin van de jaren 1970 experimenteerde Abakanowicz met afgietsels van het menselijk lichaam. In de mallen drapeert ze grove stoffen en verhardt ze tot ze als zelfstandig beeld kunnen bestaan. Door de stof anders te draperen kan ze de vormen telkens opnieuw creëren, maar steeds met een andere huid. Deze figuratieve beelden verwerkt ze in haar sculpturen en installaties. In het TextielMuseum is de installatie Backs (1976-1980) te zien. Deze grote serie menselijke figuren - zittend, op de rug gezien, voorovergebogen, zonder hoofd of handen, leeg, verminkt en gedepersonaliseerd - kan in verschillende samenstellingen worden getoond. Hoewel de vormen gelijk zijn, krijgt elk sculptuur een eigen identiteit door de huid. Backs relateert aan universeel menselijk lijden, aan onmenselijke oorlogsdaden die onuitwisbaar trauma achterlaten. Onbevattelijke aantallen mensen die getroffen worden, anoniem, en toch individueel in een menselijk bestaan. Een thema dat universeel en, helaas, van alle tijden is.
Werkwijze van Abakanowicz
Het TextielMuseum heeft voor deze tentoonstelling samengewerkt met gastcurator Marta Kowalewska, voorzitter van de adviesraad van The Marta Magdalena Abakanowicz-Kosmowska and Jan Kosmowski Foundation en expert op het gebied van Abakanowicz’ oeuvre. Ook is gebruikgemaakt van archiefmateriaal en de expertise van de oud-werkplaats assistenten van Abakanowicz. Nathanja van Dijk noemt dat heel waardevol. “Abakanowicz had duidelijke ideeën over de manier waarop haar werk getoond moest worden. Ze zag een expositie als een in situ installatie en toonde werken in relatie tot elkaar en de ruimte. Zo pionierde ze in de jaren 1960 met installatiekunst. Dankzij de hulp uit Polen, hebben wij haar werkwijze in het TextielMuseum kunnen volgen. We gaan hier in een video nader op in. We filmden in het woonhuis, de studio en de werkplaats, en laten unieke, niet eerder getoonde archiefbeelden zien.”
Aandacht voor het maakproces
In de tentoonstelling is ook werk te zien van Nederlandse kunstenaars als Herman Scholten (1932-2013), Desiree Scholten van de Rivière (1920-1987), Krijn Giezen (1939-2011) en Harrie Boom (1945-1995). Deze werken, uit de collectie van het TextielMuseum, onderschrijven de invloed van Abakanowicz op andere kunstenaars die haar werk onder andere zagen op de Biënnales de la Tapisserie in Lausanne. Daarnaast besteedt het museum bijzondere aandacht aan het maakproces. Abakanowicz creëerde de enorme Abakans in een kleine studio op de negende verdieping van een flatgebouw in Warschau. Op eenvoudige weeframen kwamen in samenwerking met haar assistent Stefania Zgudka de onderdelen voor de monumentale Abakans tot stand. Soms kon ze deze zelf pas in hun totaliteit zien als ze in een expositie werden getoond. De mallen voor de Backs en weeframen zijn nog aanwezig in de studio in Warschau die sinds haar overlijden in 2017 wordt beheerd als onderdeel van de nalatenschap in de Marta Magdalena Abakanowicz-Kosmowska en Jan Kosmowski Foundation. Voor de duur van de tentoonstelling krijgt het TextielMuseum deze in bruikleen.
Bij de tentoonstelling worden diverse activiteiten georganiseerd, waaronder lezingen en een symposium. Informatie hierover is te vinden op grootsinbrabant.nl
Met dank aan
Het gezamenlijke programma van tentoonstellingen en activiteiten wordt genereus gesteund door Provincie Noord-Brabant, Gemeente ’s-Hertogenbosch, Gemeente Tilburg, VriendenLoterij, Canpack, Ambassade van de Republiek Polen, The Marta Magdalena Abakanowicz-Kosmowska and Jan Kosmowski Foundation, Central Museum of Textiles Lodz , Abakanowicz Arts and Culture Charitable Foundation, Cultuurfonds/Barbas-van der Klauw Fonds, Mondriaan Fonds en Blockbusterfonds.
